Wit­was­pre­ven­tie­wet ge­deel­te­lijk vernietigd door Grond­wet­te­lijk Hof

Het Grondwettelijk Hof gaf ons op essentiële punten gelijk.

Belang van het beroepsgeheim

Onder verwijzing naar de rechtspraak van het Hof van Cassatie en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, brengt het Hof vooreerst in herinnering dat het beroepsgeheim van de advocaat een essentieel bestanddeel is van het recht op eerbiediging van het privéleven en van het recht op een eerlijk proces.

Het beroepsgeheim beschermt immers het fundamentele recht op eerbiediging van het privéleven van een persoon die iemand in vertrouwen neemt. De effectiviteit van de rechten van de verdediging van elke rechtzoekende veronderstelt bovendien dat een vertrouwensrelatie kan ontstaan tussen die persoon en de advocaat die hem raad geeft en hem verdedigt. Het beroepsgeheim van de advocaat berust op de noodzaak volledige veiligheid te verzekeren aan diegenen die zich aan hem toevertrouwen.

Volgens het Hof moet de grondwettigheid van de bestreden bepalingen worden beoordeeld in het licht van het beroepsgeheim van de advocaat als een algemeen (grondwettelijk) beginsel dat verband houdt met de naleving van de fundamentele rechten. Dat maakt dat de regels die van dat geheim afwijken om die reden en met toepassing van het algemeen beginsel van de voorzienbaarheid van de strafbaarstelling slechts strikt kunnen worden geïnterpreteerd en dat rekening moet worden gehouden met de wijze waarop het beroep van advocaat in de interne rechtsorde is geregeld.

Het Hof herhaalt zijn bestaande rechtspraak (arrest 10/2008). Onder het beroepsgeheim vallen die gegevens die ter kennis worden gebracht van de advocaat, enerzijds, in het kader van zijn activiteit bestaande in de verdediging en de vertegenwoordiging in rechte, en, anderzijds, wanneer hij de rechtspositie van zijn cliënt bepaalt.

De bepaling van de rechtspositie van de cliënt omvat ook juridische advisering. Dat is de cliënt informeren over de staat van de wetgeving die van toepassing is op zijn persoonlijke situatie of op de verrichting die hij overweegt, of hem adviseren over de wijze waarop die verrichting binnen het wettelijk kader kan worden uitgevoerd, één en ander met het doel het de cliënt mogelijk te maken een rechtsgeding met betrekking tot die verrichting te vermijden.

De regel van het beroepsgeheim moet enkel wijken als een dwingende reden van algemeen belang dat verantwoordt en als het opheffen van het geheim strikt evenredig is met het nagestreefde doel.

Niet langer melden als de cliënt van de verdachte verrichting afziet

We vorderden de vernietiging van artikel 47, §1, 2°, tweede zin WPW. Die bepaling verplichtte de advocaat om witwasvermoedens aan de stafhouder te melden, ook al had de cliënt op zijn advies afgezien van de verdachte verrichting.

Volgens het Hof heeft de advocaat de gegevens in dat geval vernomen in het kader van juridische advisering en zijn ze dus gedekt door zijn beroepsgeheim. Een mededelingsplicht aan de CFI, al dan niet via de stafhouder, heeft zodoende geen redelijke verantwoording.

Het Hof vernietigt daarom artikel 47, §1, 2°, tweede zin WPW ten aanzien van de advocatuur.

Medewerkers van advocaat mogen niet langer rechtstreeks melden aan CFI

We bekritiseerden artikel 49 WPW. Die bepaling verplichtte een persoon die buiten de vertrouwensrelatie tussen de advocaat en zijn cliënt staat, zoals een werknemer van de advocaat of een andere advocaat van hetzelfde kantoor, om informatie die door het beroepsgeheim gedekt is rechtstreeks aan de CFI mee te delen.

Het Hof stelt vast dat de WPW advocaten verplicht een witwaspreventieverantwoordelijke (AMLCO) aan te wijzen, die belast is met de communicatie met de stafhouder en de CFI. Wat de advocaten betreft, is die verantwoordelijke de advocaat die verantwoordelijk is voor het dossier.

Onder voorbehoud van die interpretatie doet artikel 49 WPW volgens het Hof niet op onevenredige wijze afbreuk aan het beroepsgeheim van de advocaat.

Wanneer de normale procedure via de AMLCO niet kan worden gevolgd, kan het doorsturen van informatie volgens het Hof alleen gebeuren door een advocaat van hetzelfde kantoor, en niet door een werknemer van het kantoor. Het Hof voegt daar echter wel aan toe dat niets verantwoordt dat een persoon die buiten de relatie tussen de advocaat en zijn cliënt staat, zelfs wanneer hij advocaat zou zijn, gegevens over die cliënt zou kunnen doorgeven.

Daarom vernietigt het Hof de verwijzing naar artikel 5, §1, 28° in artikel 49, tweede lid WPW, zodat die bepaling niet langer toepasselijk is op advocaten.

Filterfunctie stafhouder bevestigd

We vochten tot slot artikel 52, tweede lid, tweede zin WPW aan. Die bepaling verplicht de stafhouder de informatie die hij van een advocaat ontvangt "ongefilterd" door te geven aan de CFI zodra hij heeft vastgesteld dat de advocaat heeft gehandeld binnen het toepassingsgebied van de geviseerde activiteiten bedoeld in artikel 5, §1, 28° WPW, en buiten zijn opdracht van verdediging en vertegenwoordiging in rechte, en buiten zijn opdracht van juridische advisering in de zin van artikel 53 WPW. De term "ongefilterd" zette volgens de Ordes de filterfunctie van de stafhouder echter op losse schroeven.

Hoewel het Hof die visie finaal niet deelt, blijft de rol van de stafhouder centraal staan. Volgens het Hof oefent de stafhouder een wettigheidscontrole uit, die erin bestaat na te gaan of aan de wettelijke voorwaarden voor de toepassing van de meldingsplicht is voldaan. Die controle biedt de stafhouder dus de mogelijkheid erover te waken dat de gegevens die de advocaat verneemt in het kader van de uitoefening van de wezenlijke activiteiten van zijn beroep niet worden doorgegeven aan de CFI.

Het Hof bevestigt zo de filterfunctie van de stafhouder.