Versterkte toegang tot een advocaat moet Europese kritiek te­ge­moet­ko­men

Het voorliggend wetsontwerp wijzigt het Wetboek van Strafvordering en de Voorlopige Hechteniswet voor wat betreft het recht op bijstand van een advocaat tijdens een verhoor en het recht op vertaling in strafprocedures, dit ter verdere omzetting van Richtlijnen 2010/64/EU, 20212/13/EU en 2013/48/EU.

Concreet worden onder meer volgende aanpassingen voorgesteld:

• Bij verhoor van een verdachte moet worden meegedeeld dat hij recht heeft op kosteloze vertolking en vertaling van de relevante passages in een taal die hij verstaat binnen een redelijke termijn. Voorafgaand aan het verhoor moet de verdachte worden gevraagd in welke taal hij voor het verdere verloop van de rechtspleging wenst te worden bijgestaan.
• De beklaagde die de taal van de procedure niet verstaat, zal niet langer moeten vragen om een vertaling van de relevante passages van de dagvaarding / het vonnis / de kennisgeving / de akte van beschuldiging, maar zal dit sowieso ontvangen.
• Door een herformulering van art.47bis, §3, tweede lid Sv. wordt duidelijker gesteld dat bij het verhoor van een minderjarige een voorafgaand vertrouwelijk overleg met een advocaat verplicht is
• De bepaling dat het verhoor al een aanvang kan genomen hebben voor de advocaat aanwezig is, wordt geschrapt
• Als het geplande vertrouwelijk overleg niet binnen 2 uur heeft kunnen plaatsvinden (noch fysiek, noch telefonisch), zal het verhoor toch geen aanvang nemen zonder de effectieve bijstand van de advocaat. De procureur des Konings of de onderzoeksrechter behoudt wel de mogelijkheid om hiervan tijdelijk, uitzonderlijk en gemotiveerd van afwijken als de geografische afstand het onmogelijk maakt om het onmiddellijke recht op toegang tot een advocaat te kunnen waarborgen.

We hameren al langer op enkele van de geplande aanpassingen, niet in het minst de duidelijke verplichting tot vertrouwelijk overleg voorafgaand aan en bijstand van een advocaat bij het verhoor van een minderjarige. Op dit punt hebben we in het verleden al verschillende keren wanpraktijken moeten aankaarten.

We worden dan ook bevestigd in onze bekommernissen door de Europese Commissie. 

De Belgische staat kon de opmerkingen en adviezen van de Commissie over de correcte omzetting van de Richtlijn echter onvoldoende weerleggen, wat er recent toe heeft geleid dat de Europese Commissie België zelfs naar het Hof van Justitie heeft doorverwezen.

Het mag duidelijk zijn dat het ontwerp een stap vooruit is. Men heeft ook rekening gehouden met onze opmerking om nog eens expliciet te vermelden dat niet enkel het vertrouwelijk overleg maar ook het verhoor van de minderjarige enkel kan gebeuren in aanwezigheid van zijn advocaat.

Toch hebben we nog vragen bij de tijdelijke afwijking van het recht van de verdachte op toegang tot een advocaat wegens de afstand waarop deze zich bevindt. 

In lijn met voorafgaande overweging 30 van Richtlijn 2013/48/EU en conform overweging 38 van het advies van de Europese Commissie van 14 juli 2023 acht de OVB het evenwel noodzakelijk dat de bepaling onderstreept dat tijdens een dergelijke tijdelijke afwijking de bevoegde autoriteiten de betrokkene niet mogen verhoren en geen onderzoekshandelingen of procedures voor het vergaren van bewijsmateriaal mogen uitvoeren.