Lees onze analyse Te­le­fo­ni­sche uitnodiging voor po­ly­graaf­test zet advocaat in de wacht

U weet al langer dat we tegen het gebruik van een leugendetector zijn. Iedere methode die de waarborgen en de vrije keuze van de verdachte om daaraan deel te nemen op de helling kan zetten, benaderen we dan ook kritisch.

Een verdachte zal een proces-verbaal van toestemming moeten ondertekenen waarbij de advocaat aanwezig mag zijn. Zelfs als de verdachte voordien telefonisch gecontacteerd zou worden en dan al zou bevestigen bereid te zijn een polygraaftest af te leggen, volstaat dit dus niet. 

De realiteit is echter dat verdachten onder de lichte druk van een direct telefoontje niet zomaar zullen weigeren of doorverwijzen naar hun advocaat. Een telefonische belofte kan dan wel ingetrokken worden zonder dat daar rechtsgevolg aan mag worden gegeven, de houding van de verdachte zal wel worden omschreven in het pv en het is menselijk dat om gevolgen te trekken uit een weigering. Het is daarom belangrijk dat de advocaat al bij de eerste vraag tot deelname betrokken is.

Als de vraag tot toestemming voor een leugendetector als een verhoor kan worden bestempeld, moeten ook de modaliteiten gewaarborgd worden en moet er een advocaat aanwezig (kunnen) zijn wanneer de vraag gesteld wordt. 

Een positieve wettelijke definitie van het begrip verhoor bestaat niet. Enerzijds is de vraag tot deelname geen gesprek over het misdrijf op zich, anderzijds zou men kunnen argumenteren dat het wel degelijk deel uitmaakt van het doelgericht onderzoek tot waarheidsvinding.

Toch valt moeilijk te verdedigen dat het een verhoor betreft. In omzendbrief nr. 8/2011 van het College van procureurs-generaal wordt bijvoorbeeld de toestemming voor een DNA-onderzoek niet als dusdanig beschouwd. Aangezien die resultaten meer bewijswaarde hebben dan een polygraaftest en grotere juridische gevolgen kunnen hebben en er toch geen sprake is van een verhoor, lijkt dat zeker ook niet het geval bij de vraag tot deelname aan een leugendetectortest.

Desalniettemin biedt de ministeriële omzendbrief van 22 april 2022 volgens ons op impliciete wijze verduidelijking over de telefonische uitnodiging. De omzendbrief maakt een onderscheid tussen een eerste onderhoud (met eerste toestemming) en een onderhoud vlak voor aanvang van de test (met tweede toestemming). Al bij het eerste gesprek moet de verbalisant de verdachte expliciet informeren dat hij een advocaat kan raadplegen, ook al bij de eerste toestemming.

Bovendien volgt uit de voorgeschreven procedure duidelijk dat deze geen telefonische vraag tot deelname voor ogen lijkt te hebben, maar veeleer gericht op het scenario waarop de verdachte al fysiek aanwezig is, tijdens of vlak na een verhoor. We bevelen daarom om zowel praktische als juridische redenen aan dat de vraag tot bereidwilligheid steeds wordt gesteld in het bijzijn van de advocaat.