Voorzitter op vrijdag: "Wat de EU Commissie zegt over onze juridische markt klopt niet, maar haar conclusie rond mul­ti­dis­ci­pli­nai­re sa­men­wer­king moeten wij ter harte nemen"

Op 24 mei 2023 pakte de EU Commissie uit met haar periodieke rapport over de economische toestand in de Unie. Dat gebeurt aan de hand van nationale verslagen, waaronder een rapport over België. Daarin vindt u een korte passage over de juridische markt in ons land (p. 51): “Lawyers, architects, accountants, real estate agents and tourist guides (in Wallonia) are more regulated than the EU average. (…) Lawyers in Belgium are subject to incompatibility rules and multidisciplinary restrictions that could affect the potential of this sector to innovate and roll out digital solutions and new business models.” Het kan een troostende gedachte zijn dat niet alleen advocaten het verwijt van overregulering krijgen: ook Waalse toeristengidsen zitten godbetert in hetzelfde schuitje. Alstublieft zeg.

Alle sympathie als u het verslag van de EU Commissie nu al niet meer ernstig opneemt. Het gaat nochtans om een bloedernstige instelling. Wat zij stelt kunnen wij best au sérieux nemen.

De visie van de Commissie verschilt niet van haar eerdere rapport van 2021. Daarin vindt u op p. 17 een staafdiagram die moet aantonen dat België de juridische markt strikter reguleert dan pakweg Zweden, Malta of Spanje.

Beide rapporten doen om meer dan één reden de wenkbrauwen fronsen.

Vooreerst de methode. De uitspraken over de juridische markt zijn allicht op onderzoeksgegevens gebaseerd, maar waar die aangetroffen zijn is niet duidelijk. De mening van de advocatuur zelf, nochtans geen onbelangrijke speler, is niet gevraagd. Dat kan ik u bevestigen.

Dan die beweerde overregulering. Het is stuitend dat de Commissie zich bezondigt aan een puur economische benadering van het beroep. De Europese instelling stoort zich aan de onverenigbaarheden, zonder aan te geven wat er daarin precies fout zit en waarom dat een negatieve impact zou hebben op het potentieel om te innoveren en digitale oplossingen of nieuwe zakenmodellen te vinden en uit te rollen. Hetzelfde geldt voor de bewering dat de rem op de multidisciplinaire samenwerking een hinderpaal daartoe zou vormen. Maar goed, wij kunnen met een beetje inlevingsvermogen ook wel bedenken dat onze beroepsreglementering bepaalde vormen van juridische dienstverlening onmogelijk maakt. Bijvoorbeeld als zij zou neerkomen op een inbreuk op het beroepsgeheim.

Nergens vermeldt de Commissie het – nochtans in het oog springende – gegeven dat het verlenen van juridisch advies in België vrij is. Iedereen mag juridisch advies geven. Advocaten staan in directe concurrentie met de cijferberoepen, onafhankelijke juridische adviesbureaus en consultants allerhande, wetswinkels, bankiers, OCMW’s, en ook met notarissen of bedrijfsjuristen. Op de staafdiagram van de Commissie scoort Duitsland bijvoorbeeld beter dan België, maar daar is juridische adviesverlening het monopolie van de advocatuur, behoudens bepaalde uitzonderingen. Hoe kan je met enige ernst beweren dat de Duitse juridische markt minder gereguleerd is dan die in België zonder dat te vermelden?

Het feit dat de allergrootste wereldspelers op de juridische markt prominent aanwezig zijn op de Belgische markt ontgaat de Commissie evenzeer. Is er enige serieuze reden om te geloven dat die kantoren achterophinken wanneer het gaat over innovatie rond digitale oplossingen? Ik kan mij vergissen, maar ik dacht het echt niet.

Evenmin doet de Commissie enige poging om uit te leggen welke de achterliggende reden is voor het verbod op winstdelende multidisciplinaire samenwerkingsverbanden. Een verbod dat trouwens ook in veel andere landen van kracht is, zoals Oostenrijk of Denemarken, bepaald geen achtergestelde gebieden. Ook legt de Commissie niet uit waarom restricties op multidisciplinaire winstdeling innovatie zouden tegenhouden, als men weet dat kosten delende multidisciplinaire samenwerkingsverbanden wel toegelaten zijn.

Neen, voor de Commissie moeten de waargenomen hinderpalen voor vrije concurrentie op de schop. De vraag naar wat er dan overblijft van de integriteit en de onafhankelijkheid van de advocatuur of van het beroepsgeheim, en dus van reële rechtsbescherming, komt bij de Commissie zelfs niet op.

Betekent dit alles dat wij het rapport van de Commissie mogen uitwuiven met een enkelticket richting humorfestival? Geenszins. Wij hebben zeker niet het eindstation bereikt van de multidisciplinaire samenwerking, een domein bij uitstek waar er veel afgesnuffeld wordt maar koudwatervrees met regelmaat de bovenhand haalt.

Wij moeten durven stappen zetten naar meer doorgedreven samenwerking met andere beroepsgroepen, de notarissen en andere juridische beroepen voorop, maar niet alleen met hen. Combinaties die onze kernwaarden intact laten en er tegelijk een toekomstgerichte inhoud aan geven: die win-win moeten wij met creativiteit kunnen bewerkstelligen. Ons terugtrekken binnen onze vestingmuren zou ertoe leiden dat de concurrenten die ons belegeren ons stilaan maar zeker uithongeren en dat de oninneembaar gewaande burcht waarin wij ons bevinden enkel nog door toeristen bezocht wordt. Al dan niet onder begeleiding van een ondertussen gedereguleerde Waalse gids.

De Zwitserse cultuurhistoricus Denis de Rougemont (1906-1985) schreef dat de decadentie van een maatschappij begint wanneer de mens zich afvraagt: ‘Wat zal er gebeuren?’ in plaats van zich af te vragen: ‘Wat kan ik doen?’ Decadentie zal dus aan ons niet besteed zijn.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies