Voorzitter op vrijdag: "Voorlopig klotst de kwaliteit van juridische AI niet over de kade"

Met het gerechtelijk jaar is het een beetje zoals met het kalenderjaar. Geen Nieuwjaar zonder nieuwe intenties. 1 september draagt dat ook in zich. Voornemens voor nieuwe dingen die wij vóór willen nemen op andere, oude dingen. Voornemens hebben een groot voordeel. Zij zijn altijd mooi. En goed. Vooral achteraf beschouwd, met de discrete meewarigheid die gepaard gaat met de desillusie dat wij weer eens een voornemen niet echt vóór andere dingen genomen hebben.

Gelukkig stranden niet alle voornemens op de zandbanken van de niet ingeloste beloftes. De voorgenomen inspanning om de impact van de generatieve artificiële intelligentie op de advocatuur beter te begrijpen zal er zo eentje zijn. Dit jaar zullen wij ons erop toeleggen. Echt wel.

Toegegeven, op dat gebied wordt ons het leven gemakkelijk gemaakt. AI beheerst de gemoederen. Zij is er om niet te verdwijnen. Wij staan amper op het beginvakje van een spelbord en wij zijn pionnen in een spel waarvan niemand de regels noch het einddoel kent. De snelheid waarmee AI evolueert is adembenemend. La vie se compose de matinées, schreef Stendhal. Het leven is een aaneenschakeling van ochtendstonden en met elke rijzende zon zijn er nieuwe AI-ontwikkelingen.

Misschien bekruipt u de reflex dat AI niet voor u zal zijn. Hooguit voor na u. Of dat het allemaal zo’n vaart niet zal lopen. Dat justitie mensenwerk is en zal blijven, indachtig wat Nobelprijswinnaar Henry Kissinger, Eric Schmidt, voormalig CEO van Google en Daniel Huttenlocher, decaan van de faculteit Computerwetenschap op MIT, bevestigen in hun boek The Age of AI (2022): artificiële intelligente heeft niet de menselijke kenmerken van vriendschap, empathie, nieuwsgierigheid, twijfel en bezorgdheid. En zijn dat niet uitgerekend kwaliteiten die advocaten in variërende doseringen bezitten?

Hebt u ChatGPT al getest? Ik kan het u aanbevelen. Vorige week vroeg ik ChatGPT een essay te schrijven over een probleem dat de toepassing vereist van een Europese richtlijn. Daarbij betuigde ik ChatGPT een overschot aan vriendschap, empathie, nieuwsgierigheid, en ook een beetje twijfel en bezorgdheid, want ik gaf meteen de relevante richtlijn mee, alsook een paar relevante arresten van het Hof van Justitie. Van artificiële intelligentie neem ik moeiteloos aan dat zij artificieel is, maar of zij intelligent is wil ik eerst proefondervindelijk vaststellen.

Het resultaat was verbluffend. Vooreerst de snelheid: het essay rolt er binnen enkele seconden uit. Vervolgens de aanblik en de stijl: het ziet er pico bello uit, met, naar het ordewoord van Hugo Claus, een inleiding, een zwelling en een slot. Dat alles in een vlot leesbare, heldere taal. Kortom, bijna zo goed als een betere voorzitter op vrijdag. Maar dan komt het pijnlijke ontwaken. Even verbluffend, maar in pejoratieve zin, is de inhoud. De richtlijn krijgt een foute kwalificatie en de rechtspraak is foutief samengevat. Argumenten vindt ChatGPT niet, hoewel ze er zijn.

Het gevaarlijkste is dat je de materie onder de knie moet hebben om de fouten te zien. Het is zo mooi verpakt dat de achteloze lezer zich wentelt in de illusie dat hij met een kwaliteitstekst te maken heeft.

Kritische zin is eigen aan advocaten en het laatste wat zij moeten opgeven is uitgerekend dat. ChatGPT kun je gebruiken, maar enkel met een geoefend oog. Dat vond ook een rechtbank in New York, zoals blijkt uit een vonnis van 22 juni 2023 in de zaak Mata v. Avianca. Het leest als een griezelroman. Om u op 1 september niet met gruwel te overladen citeer ik slechts één passage: “In researching and drafting court submissions, good lawyers appropriately obtain assistance from junior lawyers, law students, contract lawyers, legal encyclopedias and databases such as Westlaw and LexisNexis. Technological advances are commonplace and there is nothing inherently improper about using a reliable artificial intelligence tool for assistance. But existing rules impose a gatekeeping role on attorneys to ensure the accuracy of their filings. (…) the law firm of Levidow, Levidow & Oberman (…) abandoned their responsibilities when they submitted non-existent judicial opinions with fake quotes and citations created by the artificial intelligence tool ChatGPT, then continued to stand by the fake opinions after judicial orders called their existence into question.” Leg zo een vonnis maar eens uit aan je cliënt.

Voorlopig klotst de kwaliteit van juridische AI dus niet over de kade. Vergis u echter niet.

Toeval of niet, diezelfde LexisNexis publiceerde vorige week een stand van zaken over de verwachtingen rond AI bij juridische dienstverleners, onder de titel International Legal Generative AI Report. Sectorgenoot Thomson Reuters deed hetzelfde, met zijn Future of Professionals Report – How AI is the Catalyst for Transforming every Aspect of Work. De bevindingen vallen niet in enkele regels samen te vatten, maar een paar saillante bevindingen deel ik graag met u.

67% van de ondervraagde advocaten meent dat AI binnen vijf jaar de beroepsuitoefening ingrijpend zal wijzigen, mogelijk zelfs binnen 18 maanden. 62% gebruikt nu AI voor opzoekingen, 46% voor het opstellen van documenten en 42% voor e-mails. Voor 75% van de advocatenkantoren is verhoging van de productiviteit de topprioriteit, voor 50% de verbetering van interne efficiëntie. Domeinen waarop de impact van AI enorm kan zijn.

Veel potentieel, maar evenveel gevaren. Zo kan de instroom van jonge advocaten dalen. Immers, sommige opdrachten voor jonge advocaten kan AI tegen een fractie van de kost sneller vervullen. Omgekeerd lacht de toekomst getalenteerde advocaten toe: wie meerwaarde biedt bovenop wat AI aankan heeft een ijzersterke businesscase. Advocaten zullen hoogwaardiger werk verrichten. En dat is één van de belangrijkste drivers voor beroepsvoldoening.

Voor advocaten met een adviserende of transactiepraktijk vormt AI de grootste bedreiging, omdat zij een deel van dat werk automatiseert en vooral omdat de opdrachtgevers van die advocaten, zoals bedrijfsjuristen, meer zaken zelf zullen kunnen doen. Alternative Legal Service Providers (ASLPs) zullen het laagwaardige werk overnemen, tenzij advocaten die geautomatiseerde dienstverlening in hun aanbod integreren.

Wat machines kunnen doen, zullen zij doen. Geen mens houdt dat tegen. Willens nillens staan wij voor een paradigmawijziging in ons beroep.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies