Het Europees Advocatenverdrag is goedgekeurd!
Noem het gerust een historische dag voor de Europese advocatuur. Het Comité van Ministers van de Raad van Europa heeft de “European Convention on the Profession of Lawyer” goedgekeurd. Dat bindend instrument moet de bescherming van het beroep en het recht om het in volle onafhankelijkheid en zonder belemmeringen uit te voeren, versterken. Om de effectieve implementatie van het verdrag te verzekeren, wordt een specifiek toezichtsmechanisme opgericht.
Waarom nood aan een advocatenverdrag?
Advocaten staan steeds meer onder druk van partijen, media, magistratuur en politiek. Fundamentele beroepsprincipes zoals beroepsgeheim, onafhankelijkheid en zelfregulering worden geregeld aangevallen, terwijl internationale bescherming lange tijd ontbrak.
Dankzij de CCBE kwam dit op de Europese agenda. Sinds 2018 werd gewerkt aan een bindend verdrag ter bescherming van het beroep. Een expertencomité (CJ-AV) binnen het Europees Comité voor Juridische Samenwerking (CDCJ) stelde de tekst op. Vandaag werd die goedgekeurd door het Comité van Ministers, met bijdragen van de CCBE.
Een onafhankelijke advocatuur is een conditio sine qua non om de rechtstaat te waarborgen. Het verdrag garandeert dat de organisatie, de toegang, het toezicht en de uitoefening van het beroep in volledige onafhankelijkheid plaats kunnen vinden. En dit vrij van elke vorm van druk, intimidatie en geweld.
Rechten van advocaten
De substantiële rechten van advocaten worden uiteengezet in artikelen 5 t/m 9. Zij behandelen onder meer:
- het recht op vrije beroepsuitoefening, bv. al dan niet aanvaarden van cliënten, toegang tot cliënten, …
- de vertrouwelijkheid van de correspondentie met de cliënt en het beroepsgeheim
- de vrijheid van meningsuiting
- de waarborgen in het kader van een tuchtprocedure
- de bescherming van advocaten tegen allerhande vormen van inmenging en agressie
Deze rechten en waarborgen worden al principieel erkend, maar de codificatie ervan biedt uiteraard wel een extra juridische basis om eventuele tekortkomingen of problematische tendensen aan te kaarten bij Justitie of, in het ergste geval, bij het nieuwe Europese toezichtsorgaan (zie verder).
De verdragsstaten zijn immers gebonden om deze rechten te waarborgen. Dat kan gaan van de mogelijkheid tot wraking van rechters en de effectieve en spoedige toegang tot alle procedurestukken tot de verplichtinng van om ervoor te zorgen dat advocaten niet vereenzelvigd worden met hun cliënten.
Het verdrag voorziet dat sommige bepalingen en rechten ook van toepassing zijn op het personeel dat de advocaat rechtstreeks assisteert in de uitoefening van dienst professionele activiteiten.
Cruciale rol van balies en ordes
Het verdrag beschermt niet alleen de individuele advocaat, maar erkent ook de bevoegdheden van balies en ordes, zoals beschreven in artikel 4. Dat omvat onder andere het bevorderen van de toegang tot het beroep, het verdedigen van belangen en onafhankelijkheid, het welzijn van advocaten en en het samenwerken met advocaten, andere beroepsorganisaties, internationale en niet-gouvernementele organisaties.
Daarnaast moeten staten zorgen voor tijdige en daadwerkelijke betrokkenheid van beroepsorganisaties bij overheidsinitiatieven die invloed hebben op de advocatuur.
Toezichtsmechanisme
Om de implementatie van het verdrag te waarborgen, wordt een monitoringmechanisme in het leven geroepen (art. 10-15).
Dat bestaat uit twee actoren:
- “Group of experts on the protection of the profession of lawyer” (GRAVO): verdragspartijen bepalen wie erin zetelt, maar wel met de aanbeveling op de beroepsorganisaties hierbij te betrekken.
- “Committee of the Parties” (CoP): vertegenwoordigers van de verdragspartijen
Het toezichtsmechanisme werkt als volgt:
- GRAVO ontvangt informatie over de implementatie van de Ordes, ngo’s, het middenveld en nationale mensenrechteninstituten. Zij kunnen daarvoor ook vragenlijsten rondsturen. Daarnaast kan GRAVO op landenbezoek gaan.
- Op basis van alle vergaarde informatie wordt een rapport opgesteld dat aan de betreffende verdragsstaat en het CoP wordt gestuurd.
- CoP kan op basis daarvan aanbevelingen maken, eventueel met een deadline voor respons van de verdragsstaat.
Daarnaast zal er ook een spoedprocedure bestaan. Als GRAVO betrouwbare informatie krijgt over een situatie die onmiddellijke aandacht vereist om ernstige schendingen te voorkomen of te beperken, kan dat orgaan de betreffende staat verzoeken om een speciaal rapport over te maken.
En nu?
Het ondertekenings- en ratificatieproces begint medio mei 2025. Het verdrag treedt in werking drie maanden na de ondertekening door 8 staten. We verwachten dat België het verdrag zonder voorbehouden zal ratificeren.
De overheid moet een verklaring indienen bij de Secretaris-Generaal van de Raad van Europa over de professionele titels die onder het verdrag vallen. Wij pleiten voor een logische, strikte invulling, vergelijkbaar met de Vestigingsrichtlijn 98/5/EC.
Wat is de CCBE?
De CCBE vertegenwoordigt de balies van de 32 lidstaten en 13 verdere geassocieerde en waarnemende landen, en via hen meer dan 1 miljoen Europese advocaten.
Ook interessant
Over de rechtstaat en de bescherming van de advocatuur
De advocatuur speelt een cruciale rol in het handhaven van de rechtstaat en het waarborgen van de toegang tot justitie en mensenrechten. Maar wereldwijd staan advocaten steeds vaker onder druk. Hoe kunnen we als beroepsgroep onze onafhankelijkheid beschermen en de fundamenten van de democratie versterken? Neem deel aan de netwerkavond daarover!
Flip Petillion vanaf september hoofd van de Belgische CCBE-delegatie
Vanaf september 2025 volgt mr. Flip Petillion (balie Brussel) mr. Thierry Bontinck op als hoofd van de Belgische CCBE-delegatie. Vicestafhouder Stefan Pieters blijft eveneens deel uitmaken van de delegatie.