Voorzitter op vrijdag "Flexi­bi­li­teit voor de stagiair vereist ook mentale flexi­bi­li­teit en aan­pas­sings­ver­mo­gen van de moderne patroon"

Het hoeft niet altijd over recht te gaan. Het mag ook eens over zachte vaardigheden gaan. Of, in neo-Nederlands, ‘soft skills’. Hoewel die zachte vaardigheden behoorlijk hard kunnen uitvallen, wanneer je de theorie in praktijk wilt omzetten. Dat bleek vorige week donderdag, op de studienamiddag die de OVB organiseerde in de mooie kantoren van ING-Antwerpen, rond de begeleiding van advocaten-stagiairs.

De rechtenstudie heeft geen belangstelling voor dat onderwerp. In de balieopleiding die de stagiairs te verorberen krijgen, komt de materie ook niet aan bod: je kunt onze pupillen moeilijk aanleren hoe zij hun stagiairs moeten opleiden, want zij zetten zelf amper hun eerste schreden in ons moeilijke beroep. Gemakkelijke studies, moeilijk beroep, zegt een boutade – en zoals in veel boutades zit er een grond van waarheid in. Recht aanleren is één zaak, samen met rechtspractici een kantoor leren uitbouwen is een heel andere zaak.

De voormalige stafhouders Els Koninckx en Marco Schoups namen het ‘voorprogramma’ voor hun rekening. Na hen kwam de hoofdspreker – in het nieuwe Nederlands heet dat een ‘keynote speaker’ – Wouter Torfs, een voormalige advocaat die in een volgend, beter leven een door de wol geverfde bedrijfsleider werd. En een rolmodel voor wie een goede werkgever wil zijn.

Het werd een even openhartige als onderhoudende uiteenzetting. Je wordt advocaat, je hebt teveel werk en neemt een stagiair aan. En een tweede. Enzovoorts. Je geeft ze opdrachten, laat ze processtukken of adviezen schrijven. Veel opdrachten. Zoals de stafhouders er zelf aan begonnen waren, jaren geleden. Trek je plan. Regelmatige, structurele functioneringsgesprekken waren niet aan hen besteed. Er werd zelfs niet aan gedacht. Sommige medewerkers konden volgen, anderen vielen verbitterd af: zij wisten nauwelijks wat van hen verwacht werd en de toekomst was een blinde vlek. Er zijn, ook vandaag nog, kantoren die voor hun medewerkers zijn wat mr. Raymond Sorel zaliger, een oudere vennoot op het kantoor waar ik stagiair was, beschreef als ‘un train fou dans le brouillard’. Dat is een probleem.

Het was – is – hard om stagiair te zijn op zo’n kantoor. Het is ook een harde leerschool voor de patroons, te moeten zien dat het kantoor steeds weer in duigen valt en zichzelf moet heruitvinden. Het valt hard om ontmoedigde jongeren te zien vertrekken of hen te moeten ontslaan.

Wouter Torfs vertelde van toen hij op zijn eerste kantoordag, als kersverse stagiair, twee dossiers aantrof op zijn bureau, met daarop een briefje waarop zijn stagemeester geschreven had: ‘concluderen’. Dat was nog eens communicatie, in die tijd. Kort en krachtig. Maar helder en motiverend?

Een modern kantoor tot wasdom brengen vergt meer dan stagiairs opzadelen met al dan niet nuttig tijdverdrijf. Generaties evolueren in hun aspiraties, legde Els Koninckx uit: een stagiair van 25 jaar geleden zat er anders in dan een stagiair van vandaag. Daar moeten kantoren op inspelen.

Marco Schoups getuigde over zijn eigen traject en was gul met goede raad. Een paar meenemers wil ik u niet onthouden. Betrek stagiairs bij een volledig dossier. Beperk je niet tot geïsoleerde deelopdrachten, want dat werkt demotiverend. Geef complimenten schriftelijk, maar geef kritische opmerkingen mondeling. Schriftelijk komt kritiek te hard binnen, en wat je denkt te schrijven is niet wat de geadresseerde denkt te lezen. Geef regelmatig feedback, maar laat bij structurele functioneringsgesprekken eerst de stagiairs aan het woord: laat ze praten over wat hen bezighoudt of zorgen baart. En begin bij de recrutering: vaardigheden kun je aanleren, mentaliteit en gedrevenheid niet. Bij kandidaten ligt de focus dus op die laatste eigenschappen.

Voor een kantoor-uitje in het pre-pandemische tijdperk trokken wij met enkele kantoorgenoten en partners voor een gezellig weekend naar Sorrento. Er was een uitstap gepland naar Capri. Als bucolische bestemming moeilijk te overtreffen, ware het niet dat het die dag zo hard regende dat het eiland in een grijze natte waas lag. Een in het water gevallen steenmassa. Het was maart, maar het kon november zijn, in Schotland. Wij waren blij iets te mogen bezoeken met een dak boven het hoofd: Villa San Michele, het huis van de flamboyante Zweedse arts-schrijver Axel Munthe (1857-1949). Het huis staat vol memorabilia van de dokter en er hangen uittreksels uit zijn geschriften, zoals dit: ‘Een goede arts was ik niet, daarvoor waren mijn studies te snel gegaan en duurde mijn ziekenhuisopleiding niet lang genoeg. Maar er bestaat niet de minste twijfel dat ik een succesvolle arts was. Wat is het geheim van succes? Vertrouwen inboezemen.’

Artsen zijn geen advocaten, maar menig advocaat zal zich erin herkennen. Vertrouwen staat ook centraal in de opleiding van stagiairs. En succes ook. Vertrouwen in het kunnen van de patroon. In dat van het kantoor als geheel. En in de keuzes en waarden waar het voor staat: een advocatenkantoor moet tot uitdrukking brengen wat het voor ogen heeft, wat het wil doen en wat niet. Zeggen wanneer het zichzelf als succesvol beschouwt. De stagiair moet zich erin kunnen vinden. En het kantoor moet een kennisbron zijn waar je bijleert en gemotiveerd wordt. Het moet flexibiliteit bieden, in goed overleg en zonder veel hiërarchie.

Flexibiliteit voor de stagiair vereist ook mentale flexibiliteit en aanpassingsvermogen van de moderne patroon. Een moeilijke maar broodnodige opdracht.

Bij een andere reis verzeilde ik in het Musée Ingres Bourdelle, in het charmante Zuid-Franse Montauban. Er liep een tentoonstelling met werk van de dadaïst Francis Picabia. De ontdekking waard. Ook daar had de museumcurator uitspraken van de artiest opgehangen, zoals deze: ‘Notre tête est ronde pour permettre à la pensée de changer de direction.’

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies