Voorzitter op vrijdag: "Hoop en rechtstaat zijn werkwoorden"
In deze rubriek reflecteert onze voorzitter over de actualiteit. U leest hem elke twee weken. Ontdek waarover hij het vandaag met u wil hebben.
Auteur
Peter Callens

Volgende week is het kerstmis. In de christelijke wereld is dat een van de belangrijkste hoogdagen van het jaar. De datumkeuze grijpt terug naar de voorchristelijke viering van de zonnewende. De dagen worden weer langer. De lente laat nog op zich wachten, maar zij is in zicht. Er komt licht in de duisternis. Met zo’n achtergrond verbaast het niet dat kerstmis, naast de religieuze zingeving, een universele betekenis gekregen heeft. Het feest draagt een boodschap uit van vrede en welwillendheid onder de mensen.
Of, misschien beter gezegd, van hoop op vrede en welwillendheid. Hoop is echter geen bang afwachten van wat komen gaat. Hoop heeft iets gemeen met de rechtstaat. Hoop en rechtstaat doen zich voor als zelfstandige naamwoorden. Maar dat is schijn. Hoop en rechtstaat zijn geen substantieven, het zijn werkwoorden. Het zijn geen gegeven toestanden, geen voldongen feiten. Het zijn idealen waarvoor je je moet inspannen. Om er te geraken, of gewoon om ze in stand te houden.
Uitgerekend nu worden wij, in onze Westerse samenleving die wij graag als geciviliseerd aanzien, om de oren geslagen met oorlogsretoriek. Bij onze bezinning over de hoop op vrede en welwillendheid ontkomen wij niet aan de vraag of de politici er, waar ook, genoeg aan doen om die vrede te bewerkstelligen. De bevolking verwacht niets minder dan dat en zij mag dat ook verwachten. Het is de hoogste opdracht van de politiek.
Oorlog wordt in de eenentwintigste eeuw niet enkel bevochten met wapentuig. Maak u dus ook op voor digitale aanvallen, vertelt men ons. Zeker wanneer ze u kunnen treffen in uw portefeuille. Zou het een toeval zijn dat het de Nederlandse banken waren, die als eersten de burgers adviseerden om zich te beschermen tegen onderbrekingen in het elektronische betalingsverkeer en daarom uit voorzorg contant geld in huis te halen? Zouden wij op het punt gekomen zijn dat wij terug willen invoeren wat ons jarenlang uit het hoofd gepraat is, namelijk met cashgeld werken? Benieuwd naar wat de zeloten van de witwasbestrijding daarvan zullen vinden, en wat de loketbediendes van de banken zullen zeggen als je langskomt om je cash op te halen, geen 200 of 300€, maar serieuze bedragen voor als de doemvoorspelling echt zou uitkomen… Zal het belang van de burger primeren boven de overheidsdrang om het betalingsverkeer te controleren?
In 1996 was ik voorzitter van het Vlaams Pleitgenootschap in Brussel. Ik mocht een reis organiseren en koos als bestemming een land dat mij intrigeerde, omdat het zo’n uitzonderlijk kruispunt van beschavingen was. En omdat het een fenomenale geschiedenis heeft, waarvan de nog tastbare bronnen teruggaan tot duizenden jaren voor onze tijdrekening: Syrië. Vader Assad was er aan de macht. Toeristen waren er niet. Het was cultureel en historisch één van de meest fascinerende reizen die je kon maken. Weinig leden van het reisgezelschap, uw dienaar incluis, wisten dat het een dermate diverse maatschappij was, met zoveel uiteenlopende bevolkingsgroepen die, zo leek het, amper redenen hadden om onderling overeen te komen. Toch slaagden de Syriërs daarin, misschien noodgedwongen. Vermoedelijk zat de hardvochtige ijzeren vuist van Assad er voor veel tussen.
Dat regime is gevallen. Wat aan het licht komt doet ons verstijven van afgrijzen. De talloze gruwelverhalen die opduiken in de internationale pers zijn niet te harden. Het is moeilijk een nog sprekender bewijs te vinden van de stelling dat macht corrumpeert en absolute macht absoluut corrumpeert. Dat gebeurt er namelijk wanneer er geen checks & balances meer zijn en een regime zichzelf in stand houdt om de leiders en hun trawanten te verrijken. Het voorwendsel dat men het evenwicht kon behouden tussen etnische of religieuze groepen is ruimschoots ontoereikend. Hopelijk vervallen de Syriërs in deze nieuwe fase van hun geschiedenis niet van de regen in de drop.
Er is weinig hartverwarmends aan de afschuwelijke oorlogen in het Midden-Oosten, in Oekraïne of in andere conflictgebieden.
Misschien kunnen wij ons optrekken aan de gedachte dat wat wij doen, zinvol is en altijd zinvol zal blijven: mensen die vervolgd worden verdedigen, adviseren over de naleving van grondrechten en rechten, daarover procederen, conflicten tot een oplossing brengen via vreedzame middelen, aan de hand van rechtsregels en zonder willekeur, met respect voor alle protagonisten. Dat alles met woorden en alleen maar met woorden. Wat wij doen draagt bij aan een vreedzamere, betere maatschappij. Laat dat een troost en een steun zijn om in deze kersttijd en ook daarna ervoor te blijven gaan. Ons werk heeft waarde, een waarde die ertoe doet.
Om dat werk van ons naar behoren te kunnen doen, moeten wij kunnen rekenen op een integere en performante Justitie. De Italiaanse rechtsfilosoof Tommaso Greco verdedigt de idee dat het recht te veel gezien wordt als de uitdrukking of het gevolg van wantrouwen. Tegen het homo homini lupus in stelt hij dat, binnen het recht, vertrouwen een wezenlijke rol speelt. Het is vertrouwen dat het recht bijeenhoudt. In de aanloop naar kerst is dat een warme gedachte. Als hoop en rechtstaat werkwoorden zijn, dan is vertrouwen in Justitie dat ook. Daaraan moeten wij werken, en samenwerken met alle actoren van Justitie in een constructieve maar innoverende dialoog op weg naar de verbeteringen die nodig zijn om dat vertrouwen te schragen. Ook dat mag de bevolking verwachten. Wij kunnen dat aan.
Marcel Proust schreef, in Le temps retrouvé, het zevende deel van À la recherche du temps perdu: “De schepping van de wereld heeft niet één keer en voorgoed plaatsgehad, (…) zij heeft noodzakelijkerwijs elke dag plaats.” Als dat geen hoopgevende en gloedvolle zin is. Zalig kerstfeest aan u en uw dierbaren.
Met genegen groeten,
Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies
Ook interessant
Voorzitter op vrijdag: "Constructief kritisch. Zo stelt de balie zich op bij het aantreden van de nieuwe regering"
In deze rubriek reflecteert onze voorzitter over de actualiteit. U leest hem elke twee weken. Ontdek waarover hij het vandaag met u wil hebben.
Voorzitter op vrijdag: "Wij moeten ons afvragen of een groter geheel niet verkieslijk zou zijn"
In deze rubriek reflecteert onze voorzitter over de actualiteit. U leest hem elke twee weken. Ontdek waarover hij het vandaag met u wil hebben.