CCBE Standing Committee in Warschau Polen staat voor cruciale strijd voor de rechtstaat
Eind september vond in Warschau de vijfde CCBE-vergadering van het jaar plaats. De locatie was niet toevallig gekozen. Op 15 oktober vinden in Polen belangrijke verkiezingen plaats. Zal de huidige regering de rechtstaat verder kunnen uitkleden of geeft de burger het mandaat om deze te herstellen? De CCBE en haar delegaties betuigden alvast unaniem hun ongebreidelde steun aan de Poolse collega’s en hun strijd voor de bescherming van de Poolse rechtstaat.
Missie rechtstaat Onafhankelijkheid rechters onder zware druk
Sinds 2015 is de scheiding tussen de rechterlijke en de uitvoerende macht in Polen een heel stuk kleiner geworden. Nieuwe rechters worden benoemd door de zogenaamde national judicial council die na hervorming echter enkel nog uit politiek aangewezen leden bestaat. Een poging om de pensioensleeftijd te verlagen voor de rechters in het Hooggerechtshof (en zo in één keer de zittende rechters te vervangen met nieuwe van de “juiste” politieke kleur) werd gelukkig teruggedraaid na tussenkomst van Europa.
Hoewel ook de omstreden tuchtkamer (waarvan de leden ook politiek benoemd waren) intussen is hervormd, blijft volgens mr. Mikołaj Pietrzak (voorzitter van de Warsaw Bar Association) het reële risico op tuchtsancties voor rechters die zich kritisch uitspreken over de legaliteit van hervormingen nog steeds als een zwaard van Damocles boven de Poolse magistratuur hangen. Hij stelt dat rechters beslissingen zelfs bewust uitstellen tot na de verkiezingen van 15 oktober. Het mag dus duidelijk zijn dat de onafhankelijkheid van de Poolse rechterlijke macht nog steeds onder zware druk staat.
Wat met Poolse advocaten?
De cruciale vraag die Poolse advocaten de laatste jaren moeten stellen is: “wie is de rechter?” De ontwikkelingen hebben hen tot actie genoopt tegen de onrechtmatig benoemde rechters. Het aantal wrakingsverzoeken is enorm gestegen, ook al werd de slaagkans van dergelijke verzoeken inmiddels al ingeperkt. Bovendien plaatst dit “oude” rechters in de moeilijke positie om te oordelen over hun nieuwe collega’s, uit vrees voor tuchtrechtelijke repercussies.
Het advocatenberoep zelf is voorlopig grotendeels gespaard gebleven, maar er zijn wel plannen om de zelfregulering van het beroep tijdens de volgende legislatuur stevig in te perken.
De minister van Justitie maakt in ieder geval geen aanstalten om de rechtstaat hoger op de agenda te zetten. Hij weigert mee te werken met de Europese Commissie aan het jaarlijkse rechtstaatrapport en stelt openlijk bepaalde rechterlijke beslissingen niet te zullen naleven.
Europees hart onder de riem
In een krachtig statement roept de CCBE overheden op om fundamentele, democratische waarden te allen tijde te waarborgen, gebaseerd op een strikte naleving van de principes van de rechtstaat.
De fysieke aanwezigheid en morele steun van de CCBE kan misschien triviaal lijken, maar zij wordt in Polen ten zeerste gewaardeerd. De problematiek blijft zo onder de aandacht, kort voor de belangrijke verkiezingen van 15 oktober. Op 1 oktober werd alvast duidelijk dat heel wat burgers wakker liggen van de huidige gang van zaken. Honderdduizenden Polen stapten mee in een protestmars tegen de regering.
De Poolse delegatie roept ten slotte ook op om beslissingen van “illegitieme” Poolse rechters waar mogelijk te betwisten. Daarbij kan bv. gedacht worden aan Europese aanhoudingsbevelen. Op die manier kan de Poolse rechtstaat ook in andere landen en in het Europees Hof van Justitie tegen het licht worden gehouden.
"Dank u voor die rechtstaat"
Een selectie van enkele zomeractiviteiten van de CCBE:
- De CCBE is op audiëntie geweest bij de Paus. Hij dankte de advocatuur voor haar belangrijke bijdrage aan de promotie van democratie en respect voor vrijheid en menselijke waardigheid en uitte zijn appreciatie voor haar inzet om de principes van de rechtstaat te vrijwaren van eender welke uitzondering.
- Publicatie van een statement waarin de CCBE waarschuwt voor problematische praktijken die zich ontwikkelen aan de grenzen van de Europese Unie jegens migranten/vluchtelingen
- Bijkomende opmerkingen bij het ontwerp van de Witwasverordening en meer bepaald de rapporteringsvrijstelling (artikelen 17 en 51) werden overgemaakt aan het Europees Parlement en de Europese Commissie.
- Amendementen bij het ontwerp van Verordening inzake de overdracht van strafprocedures in de EU
Ook interessant
CCBE belangrijke partner voor nieuwe Europese e-justice strategy
De Standing Committee van 21-22 maart stond voor een groot deel in het teken van de nieuwe e-justice strategie 2024-2028 en de digitale transitie van justitie in de EU. De Europese Commissie en de Raad van de Europese Unie kijken daarvoor uitdrukkelijk in de richting van de advocatuur.
Verdiep uw kennis: gratis webinar voor EU-advocaten over intellectueel eigendom
Op 18 maart 2024 kan u deelnemen aan een gratis webinar over de handhaving van intellectueel eigendom.