Interview met de auditeurs twee­de­lijns­bij­stand "Geen 'wij-zij-verhaal', maar een ge­za­men­lij­ke inspanning om de twee­de­lijns­bij­stand te versterken"

Hoe heeft uw ervaring u voorbereid op de rol van auditeur?

Sofie Knuts: “Als ik voor mezelf spreek, moet ik eerlijk zeggen dat ik jaren geleden de functie van voorzitter van destijds balie Hasselt kreeg toegewezen en in die functie naarmate de tijd vorderde mijn interesse en engagement voor de tweedelijnsbijstand heb zien groeien. Dat groeiproces heeft me niet alleen veel respect bijgebracht voor de advocaten die hierin actief zijn, maar ook een dieper inzicht gegeven in hoeveel mensen zich in kwetsbare situaties bevinden. Ik denk dat dit je als mens vormt, maar ook als advocaat, los van de specifieke invulling van je functie. Voor mij was het dus echt een grote meerwaarde om vanuit die positie mensen in moeilijke omstandigheden te kunnen ondersteunen.”

Jan De Lien: "Het BJB vormt een essentieel en verbindend onderdeel van het balieleven. Het speelt een cruciale rol in het versterken van de band tussen de vrijwilligers en de balie, en dat mag zeker niet onderschat worden. Er wordt wel eens gezegd dat het voorzitterschap van de BJB eeen soort ‘batonaat binnen het batonaat’ is, en ik vind het een zeer geprivilegeerde positie om de controle over de rechtsbijstand voor rechtzoekenden binnen onze eigen orde te behouden. In België organiseren we onze tweedelijnsbijstand zelf, wat ons onderscheidt van landen zoals Nederland, waar de overheid die verantwoordelijkheid overneemt. Hier behouden we de controle over de rechtsbijstand. Dit systeem is uniek en waardevol, en het is onze taak om dat te verdedigen, versterken en verbeteren."

Ariane Van den Bergh: "Hoewel ik nooit voorzitter ben geweest, heb ik altijd bijgedragen aan de rechtshulp.  Aanvankelijk door mijn medewerking te verlenen aan de eerstelijnsbijstand en vervolgens ook aan de tweedelijnsbijstand dit laatste in de functie van controleur voor de voorkeurmaterie familierecht. Ik vind het als advocaat belangrijk om ook het sociale aspect van ons beroep mee gestalte te geven. Het is essentieel om oog te hebben voor de noden van de kwetsbare mensen in onze samenleving, in het bijzonder hun toegang tot juridische hulp.”

Jan De Lien: "Het draait om mensen die, zoals Guido Belcanto zingt, 'op de pechstrook van het leven' belanden. Hen moeten we helpen."

Was dit altijd al vanzelfsprekend voor jullie?

Ariane Van den Bergh: “Voor mij wel. Ik vind dat je als advocaat je kennis ook ter beschikking moet stellen van de rechtzoekende die het financieel moeilijker heeft en nood heeft aan juridische bijstand. Ik vind dit een evidentie. Maatschappelijk engagement is belangrijk.”

Het zou volgens u dus geen roeping moeten zijn?

Sofie Knuts: "Een passie of roeping kan uiteindelijk ook iets zijn dat groeit. Mijn eerste ervaring met de tweedelijnsbijstand was tijdens mijn stage. Het was toen een verplichting, maar naarmate ik er meer bij betrokken raakte, begon ik in te zien hoe belangrijk deze bijstand is. Het is een serieuze verantwoordelijkheid die je opneemt als advocaat, en ik hoop dat we ertoe kunnen bijdragen dat iedereen, zoals Ariane al zei, het vanzelfsprekend gaat vinden om hieraan bij te dragen en er samen de schouders onder te zetten.”

Jan De Lien: "Ik heb altijd gewerkt in een kantoor waar we veel vreemdelingenrecht behandelden en dus veel tweedelijnsbijstand werd verleend. Daardoor kom je vanzelf in contact met mensen in kwetsbare situaties die dringend deze bijstand nodig hebben en merk je hoe noodzakelijk dit werk is. Advocaten maken echt een verschil. Het probleem is vaak tijd: veel advocaten willen bijdragen, maar hun agenda’s laten het niet altijd toe. Toch beschouwen de meesten rechtsbijstand als een essentiële taak."

Waarom hebben jullie zich dan kandidaat gesteld als auditeur?

Jan De Lien: "Heel logisch: omdat Sofie en ik de beste voorzitters van de beste BJB’s waren, natuurlijk! En ja, dat mag je gerust zo in het interview noteren! (lacht) Maar serieus: na acht jaar voorzitterschap voelde ik dat het tijd was om het stokje door te geven. Toen deze kans kwam, voelde het logisch en ideaal om deze nieuwe uitdaging aan te gaan."

Sofie Knuts: "Als voorzitter merk je vaak waar het beter kan, maar je botst op de grenzen van wat je lokaal kunt veranderen. Beleidsmatig is er veel werk waar je niet aan toekomt, veel zaken die beter georganiseerd kunnen worden en waar zowel advocaten als de rechtzoekenden voordeel uit kunnen halen. De functie van auditeur biedt de mogelijkheid om die verbeteringen op een hoger niveau door te voeren."

Ariane Van den Bergh: "Het is een voorrecht te mogen meewerken aan de organisatie van een correcte en efficiënte werking van de tweedelijnsbijstand. De kans om concrete aanbevelingen te doen en de impact daarvan te zien op de manier waarop we rechtzoekenden ondersteunen, kon ik niet laten schieten. Daarom heb ik me ook kandidaat gesteld: om een systeem dat mensen echt helpt nog verder te versterken."

Wat doet een auditeur tweedelijnsbijstand?

Sofie Knuts: "We zijn begonnen met bezoeken aan de lokale BJB’s. Met de daar opgedane kennis brengen we werkprocessen in kaart, signaleren we problemen en inventariseren we de verschillen tussen de balies."

Jan De Lien: "Op basis van die informatie stellen we een lijst met minimale kwaliteitseisen op. Die kwaliteitsvereisten zullen we aftoetsen, en op basis daarvan aanbevelingen doen. Sinds onze start in september hebben we al flink wat werk verzet, onder andere rond het aanstellingsbeleid en de organisatie. Het proces loopt vlot, en we hopen snel resultaten te zien. In december organiseren we ook iets unieks: voor het eerst brengen we medewerkers van alle BJB’s in Vlaanderen samen in één ruimte. Dat voelt ook als een sterke stap vooruit."

Ariane Van den Bergh: “We werken ook echt samen met de lokale BJB’s, en hebben in het bijzonder aandacht voor hun vragen en opmerkingen. Het is geen 'wij-zij-verhaal', maar een gezamenlijke inspanning om de tweedelijnsbijstand te versterken. Het uiteindelijke doel is om alles wat we vaststellen en aanbevelen finaal ook te kunnen evalueren. We willen weten in hoeverre onze voorstellen effectief worden opgepikt door de lokale BJB’s. Het blijft een continu proces van bijsturen en verbeteren."

Welke uitdagingen zien jullie?

Sofie Knuts: "Een grote uitdaging is efficiënt, performant en kwaliteitsvol omgaan met belastinggeld. Dat vraagt om het verder uitbouwen van de digitale weg die we al ingeslagen zijn en een betere afstemming tussen de verschillende lokale BJB’s. Door de werkmethoden naast elkaar te leggen, kunnen we verbeterpunten identificeren en de aanpak gelijk trekken. Dat biedt niet alleen uitdagingen, maar ook kansen."

Jan De Lien: "Digitalisering speelt een sleutelrol. Slimme technologie kan processen efficiënter maken, zelfs bij een groeiend aantal dossiers. Tegelijk moeten we kritisch blijven kijken of we groepen rechtzoekenden over het hoofd zien. Toegankelijkheid is essentieel: hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen makkelijk juridische hulp vinden, bijvoorbeeld via online aanvraagprocedures?"

Ariane Van den Bergh: "Die laagdrempelige toegankelijkheid is ook belangrijk voor advocaten. Als zij zich kunnen concentreren op hun kerntaak, zijnde het verlenen van juridische bijstand en minder tijd verliezen aan administratie, versterkt dat het hele systeem. Dat kan alleen door slimmer en efficiënter te organiseren, bijvoorbeeld door databanken en andere tools beter op elkaar af te stemmen."

Wat zou jullie echt tevreden maken van jullie werk op lange termijn?

Jan De Lien: "Een sterkere samenwerking tussen medewerkers van de verschillende BJB’s. Als iedereen dezelfde richting uitkijkt – minder administratie, efficiënter werken – kunnen we echt vooruitgang boeken."

Sofie Knuts: "Ik wil ook meer erkenning voor het werk en de passie binnen de tweedelijnsbijstand. Er zijn zoveel gedreven mensen actief in de BJB’s, en dat mag breder geweten zijn. Dat alleen al zou voor mij een belangrijke stap zijn."

Jan De Lien: "Uiteindelijk hoop ik vooral dat mensen meer vertrouwen krijgen in pro-Deoadvocaten en inzien hoe waardevol dit systeem is."